Tóm tắt tiểu sử vua Quang Trung - Nguyễn Huệ
Quang Trung, hay còn được biết đến với tên gọi Nguyễn Huệ, là một trong những nhân vật lịch sử vĩ đại nhất của Việt Nam, gắn liền với cuộc kháng chiến chống ngoại xâm và công cuộc thống nhất đất nước vào cuối thế kỷ XVIII. Tiểu sử của Quang Trung - Nguyễn Huệ không chỉ là những trang sử hào hùng mà còn là nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ người Việt, thể hiện tinh thần yêu nước và khát vọng tự do.
Tiểu sử về người anh hùng áo vải Quang Trung
Theo các tài liệu lịch sử của Việt Nam, bao gồm những tác phẩm như Đại Nam thực lục và Việt Nam sử lược, vua Quang Trung, tên thật là Nguyễn Huệ, là con trai của ông Hồ Phi Phúc.
Ông sinh ra và lớn lên tại thôn Tây Sơn, huyện Phù Lỳ, thuộc phủ Quy Nhơn (nay là tỉnh Bình Định). Vua Quang Trung ra đời vào năm 1753, dưới triều đại của vua Lê Hiển Tông. Ngoài cái tên Nguyễn Huệ, ông còn được biết đến với các tên gọi khác như Quang Bình, Văn Huệ, và Hồ Thơm.
Trong cuốn sách Quang Trung anh hùng dân tộc, hình ảnh của Quang Trung được mô tả rất sống động. Ông được miêu tả là một người có “tóc quăn, da sần, ánh mắt như chớp sáng, tiếng nói tươi sáng như tiếng chuông, nhanh nhẹn, khỏe mạnh và dũng cảm.” Đặc biệt, đôi mắt của ông nổi bật đến mức có thể phát sáng trong bóng tối, tạo nên một ấn tượng mạnh mẽ trong tâm trí của những người xung quanh.
Về thứ tự trong gia đình, thông tin chưa rõ ràng về việc Quang Trung là con trai thứ hai hay là con út. Tuy nhiên, ông cùng với hai người anh em là Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ đều được cha đưa tới nhà thầy Trương Văn Hiến để học tập văn hóa và võ thuật. Đây là một bước đi quan trọng, giúp họ tiếp thu những tri thức quý báu và nâng cao hiểu biết về nhiều lĩnh vực khác nhau.
Cả ba anh em đều rất giỏi võ và đã góp phần không nhỏ trong việc khai sáng một số môn võ thuộc phái Bình Định. Với tài năng vượt trội của mình, họ đã được người dân địa phương biết đến với danh xưng “Tây Sơn tam kiệt,” và có vai trò quan trọng trong sự hình thành và phát triển của võ phái Tây Sơn.
Điều đặc biệt là chính thầy Trương Văn Hiến, người đã phát hiện ra tiềm năng xuất sắc của Quang Trung, đã khuyến khích cả ba anh em đứng lên khởi nghĩa, hướng tới việc xây dựng đại nghiệp cho tương lai.
Truyền thuyết còn lưu truyền câu sấm “Tây khởi nghĩa, Bắc thu công,” được cho là đã được Trương Văn Hiến nói ra khi nhận thấy rõ khả năng lãnh đạo và tầm nhìn của chàng trai trẻ Quang Trung. Điều này không chỉ phản ánh sự kỳ vọng của thầy giáo mà còn là dấu hiệu cho những sự kiện lớn lao sắp diễn ra trong lịch sử dân tộc.
Cuộc khởi nghĩa chấm dứt tình trạng phân liệt Đàng Trong - Đàng Ngoài
Triều đại Lê - Trịnh và Chúa Nguyễn được xem như một giai đoạn lịch sử đau thương của đất nước ta, khi đất nước bị chia cắt thành hai miền với ranh giới là dòng sông Gianh. Đàng Ngoài, nơi vua Lê và Chúa Trịnh nắm quyền, trải dài từ sông Gianh ra Bắc.
Ngược lại, Đàng Trong thuộc quyền quản lý của Chúa Nguyễn, với mốc phân chia là sông Gianh ở phía Nam. Dù là một đất nước nhưng nhân dân phải chịu ba ách thống trị, dẫn đến cảnh sống lầm than, khổ sở. Đặc biệt, sự bạo ngược của Trương Phúc Loan đã khiến cuộc sống của người dân thêm phần khốn khổ.
Cuộc khởi nghĩa lật đổ Chúa Nguyễn
Là một người nông dân am hiểu nỗi khổ của những người dân thấp cổ bé miệng, Nguyễn Huệ, cùng với hai anh em Nguyễn Nhạc và Nguyễn Lữ, quyết định đứng lên khởi nghĩa để đấu tranh cho quyền tự do của bản thân và những người nông dân khác.
Năm 1771, ba anh em Tây Sơn bắt đầu xây dựng căn cứ, chuẩn bị cho cuộc chiến chống lại Chúa Nguyễn ở Đàng Trong. Trong giai đoạn đầu, Nguyễn Huệ (sau này trở thành Quang Trung) đã hỗ trợ anh mình, Nguyễn Nhạc, củng cố nền kinh tế và huấn luyện quân sự, qua đó tạo dựng một lực lượng quân đội mạnh mẽ.
Dần dần, đội quân Tây Sơn ngày càng phát triển, nhận được sự ủng hộ từ người dân trong và ngoài khu vực. Một số nhân vật nổi bật trong phong trào có thể kể đến như phú hào Nguyễn Thung, đô đốc Bùi Thị Xuân, danh tướng Võ Văn Dũng, Trần Quang Diệu, và nhiều vị quan văn khác.
Cuộc khởi nghĩa do ba anh em Tây Sơn lãnh đạo đã trở thành cuộc khởi nghĩa nông dân duy nhất giành được thắng lợi lớn. Với sự lãnh đạo tài ba của Nguyễn Huệ, nghĩa quân Tây Sơn đã giành được nhiều chiến thắng.
Đến tháng 12 năm 1773, quân đội của Chúa Nguyễn do Tôn Thất Hương chỉ huy đã bị đánh bại, và Tây Sơn nhanh chóng chiếm lĩnh phần lớn khu vực Nam Trung Bộ.
Tuy nhiên, đến giữa năm 1774, nghĩa quân Tây Sơn phải đối mặt với tình thế khó khăn khi Chúa Nguyễn tấn công từ Gia Định vào Nam Trung Bộ, trong khi Chúa Trịnh cũng nhân cơ hội xâm lược Đàng Trong.
Quân Tây Sơn rơi vào thế khó khi phải đối phó với cả hai phía. Trong hoàn cảnh ngặt nghèo này, Nguyễn Nhạc quyết định xin hàng Chúa Trịnh để củng cố lại lực lượng nhằm chống lại Chúa Nguyễn.
Đến tháng 11 năm 1775, khi hai người con của Chúa Nguyễn tấn công vào Quảng Nam, Nguyễn Huệ đã kịp thời đánh bại đội quân xâm lược này và giành lại mảnh đất quan trọng. Chiến thắng tại Phú Yên đánh dấu bước khởi đầu quan trọng trong sự nghiệp quân sự của Quang Trung.
Trong vòng 7 tháng, ông đã tiêu diệt được lực lượng của cả hai Chúa Nguyễn. Năm 1778, Nguyễn Nhạc lên ngôi hoàng đế, nhưng thời điểm này cũng là lúc Nguyễn Ánh được sự hỗ trợ của Pháp và Bồ Đào Nha củng cố sức mạnh.
Thế nhưng, không lâu sau đó, Nguyễn Ánh phải trốn sang Xiêm để cầu cứu do sự truy lùng quyết liệt từ Nguyễn Huệ và quân Tây Sơn. Tháng 2 năm 1784, với sự hỗ trợ của quân Xiêm, Nguyễn Ánh đã chiếm được Rạch Giá và Trà Ôn.
Tuy nhiên, Nguyễn Huệ nhanh chóng hành quân vào Gia Định để đánh bại quân Xiêm. Ông đã phối hợp với Lê Xuân Giác (một tướng của Nguyễn Ánh đã xin hàng) để bố trí trận địa và dẫn dụ quân địch vào trận chiến quyết định tại Rạch Gầm - Xoài Mút.
Vào đêm 19 và rạng sáng 20 tháng 1 năm 1785, quân đội Xiêm đã bị tiêu diệt gần như hoàn toàn chỉ trong một ngày, với khoảng 20.000 quân. Nguyễn Ánh buộc phải chạy trốn về Xiêm sau trận đánh này, và quân đội Xiêm đã thực sự khiếp sợ trước sức mạnh của quân Tây Sơn dưới sự chỉ huy của Quang Trung - Nguyễn Huệ.
Cuộc tấn công lật đổ Chúa Trịnh
Sau khi chiếm lĩnh Đàng Trong, quân Tây Sơn quyết định tiến ra Đàng Ngoài. Sau khi giành được Phú Xuân, họ nhanh chóng tổ chức cuộc tấn công vào Thăng Long lần đầu tiên. Lực lượng quân Trịnh suy yếu khi Chúa Trịnh Khải không còn khả năng điều động binh lính từ Thanh - Nghệ và cuối cùng đã tự sát sau thất bại.
Tuy nhiên, Nguyễn Nhạc không thực sự muốn mở rộng cuộc chiến sang Đàng Ngoài, trong khi Nguyễn Huệ lại ở đó quá lâu, khiến Nguyễn Nhạc lo ngại về những biến chuyển có thể xảy ra, đặc biệt là khi việc kiểm soát Nguyễn Huệ không hề dễ dàng.
Theo tài liệu trong cuốn Việt Nam sử lược, sự mâu thuẫn giữa Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ đã đạt đến đỉnh điểm, trong khi Nguyễn Lữ lại thiếu năng lực. Cuộc xung đột giữa hai anh em đã xảy ra, nhưng tình thân vẫn giúp họ hòa giải. Tuy nhiên, thời điểm này đã tạo cơ hội cho Nguyễn Ánh chiếm lại Gia Định.
Trong bối cảnh cả hai bên đều gặp khó khăn, Nguyễn Huệ quyết định giải quyết tình hình ở phía Bắc trước, nhằm loại bỏ vua Lê Chiêu Thống và Nguyễn Hữu Chỉnh, những người đang âm thầm chống lại quân Tây Sơn.
Sau nhiều thất bại, vua Lê Chiêu Thống không còn khả năng hành động, trong khi Hoàng Thái hậu đưa Hoàng tử sang cầu viện nhà Thanh. Việc quân Mãn Thanh xuất hiện đã làm cho tình hình trở nên cấp bách, buộc Quang Trung - Nguyễn Huệ phải có kế hoạch ổn định tình hình.
Vào năm 1788, Nguyễn Huệ đã lên ngôi Hoàng đế với danh hiệu Quang Trung, do Nguyễn Nhạc đã già yếu và Nguyễn Lữ thì qua đời vì bệnh tật. Sự kiện này đánh dấu sự thống nhất của nhà Tây Sơn dưới sự lãnh đạo của Nguyễn Huệ.
Cuộc chiến lịch sử đại phá quân Thanh thần tốc
Ngày 26 tháng 12 năm 1788, vua Quang Trung quyết định tăng cường lực lượng để chống lại quân Thanh bằng cách tuyển quân tại Nghệ An. Ông áp dụng chính sách “cưỡng bách tòng quân”, tức là cứ ba gia đình thì chọn một người đi lính. Chỉ trong thời gian ngắn, quân đội của ông đã đạt con số 100.000 quân, được chia thành năm đạo.
Để nâng cao tinh thần cho quân lính, vua Quang Trung đã tổ chức duyệt binh và ngay sau đó xuất quân ra Bắc Hà. Đội quân của ông di chuyển với tốc độ chóng mặt, chỉ mất một ngày để từ Thanh Hóa đến Ninh Bình. Sau khi nắm rõ tình hình, ông đã lên kế hoạch tấn công quân Thanh vào mùng 7 Tết, với ý định ăn Tết tại Thăng Long.
Nhờ tài năng quân sự xuất sắc, Quang Trung đã khiến quân Thanh thiệt hại nặng nề. Ông chia quân thành năm hướng tấn công, khiến quân Thanh rơi vào thế bị động và hoảng loạn, không kịp phản ứng. Chủ tướng Sầm Nghi Đống đã phải tự sát trong lúc hoảng loạn. Xác quân Thanh chất đầy thành 13 gò lớn, sau này được gọi là Gò Đống Đa.
Tô
n Sĩ Nghị và Lê Chiêu Thống buộc phải tháo chạy về biên giới, quân Tây Sơn quyết định truy đuổi và tuyên bố sẽ theo tới tận biên giới để bắt họ. Chính vì lý do này mà trong suốt nhiều năm, khu vực biên giới Trung Quốc không còn người cư trú.
Chỉ sau 6 ngày, nhanh hơn dự kiến, Quang Trung đã đánh bại quân Thanh và thực hiện được lời hứa ăn Tết tại Thăng Long. Vào trưa mùng 5 Tết, dưới sự chào đón nồng nhiệt của người dân, vua Quang Trung đã tiến vào kinh thành Thăng Long.
Chính sách cai trị thời hậu chiến của Quang Trung
Quang Trung, vị vua của nhân dân, thấu hiểu sâu sắc những khó khăn mà người dân phải đối mặt. Ông được ca ngợi như một vị vua sáng suốt, với các chính sách cai trị phù hợp lòng dân.
Để phát triển quốc gia một cách bền vững, Quang Trung nhận thức rõ rằng nhân tài là “nguyên khí” của đất nước. Ông rất coi trọng việc thu hút những nhân tài từng phục vụ cho triều đại Lê. Hơn nữa, việc ông xóa bỏ các kỳ thi cử theo lối mòn cho thấy rõ tham vọng và hoài bão của mình.
Quang Trung mong muốn đất nước không còn lệ thuộc vào văn hóa và chính sách đồng hóa từ phương Bắc, coi thường ngôn ngữ dân tộc. Do đó, ông đã chủ trương sử dụng và nâng cao chữ Nôm. Tuy nhiên, điều này đã khiến một số Nho sĩ bất mãn, bởi họ coi chữ Hán mới là tinh hoa thực sự.
Chính sách thuế khóa dưới triều Quang Trung cũng rất đơn giản. Ông đã loại bỏ những loại thuế phi lý trước đó và tập trung khuyến khích người dân sản xuất. Những người tránh né lao động và trở thành kẻ ăn xin sẽ bị xử phạt, giúp nông nghiệp phát triển rõ rệt.
Bên cạnh đó, với tư tưởng tiến bộ, Quang Trung đã thúc đẩy thương mại phát triển mạnh mẽ, mong muốn xây dựng đất nước trở thành một quốc gia với nền kinh tế công thương nghiệp thịnh vượng.
Có thể thấy, Quang Trung là một vị vua có tầm nhìn xa và sự đổi mới trong chính sách cai trị của mình. Đặc biệt, trong quan hệ ngoại giao với Trung Quốc, ông thể hiện sự nhạy bén và đánh giá sắc sảo, nhằm tránh cho dân tộc phải chịu đựng thêm một cuộc chiến tranh với phương Bắc.
Tuy nhiên, đối với vị vua “tài năng và tham vọng” này, việc duy trì hòa bình với Trung Quốc chỉ là để chờ thời cơ tấn công, mở rộng bờ cõi đất nước. Đây thực sự là một tầm nhìn lớn mà không phải vị vua nào trong lịch sử Việt Nam cũng có được.
Bí ẩn về sự ra đi của vua Quang Trung
Theo ghi chép trong sử sách, vào một buổi chiều đầu thu, khi Quang Trung đang làm việc, ông bỗng nhiên cảm thấy hoa mắt, trời đất trở nên tối sầm và ông bất tỉnh. Khi tỉnh lại, ông đã triệu tập Trần Quang Diệu để thảo luận về việc dời đô.
Tuy nhiên, công việc chưa hoàn tất thì Quang Trung đã không thể qua khỏi. Vào ngày 16 tháng 9 năm 1792, vua Quang Trung qua đời khoảng từ 11 đến 12 giờ đêm, hưởng thọ 40 tuổi và trị vì được 4 năm. Thời điểm vua mất được ghi chép trong các tài liệu lịch sử có sự khác biệt, điều này cũng giống như nguyên nhân cái chết của ông, vẫn còn nhiều điều mơ hồ.
Đến nay, cái chết của vua Quang Trung vẫn là một bí ẩn đối với các nhà sử học cũng như đối với lịch sử Việt Nam. Có rất nhiều giả thuyết về cái chết đột ngột của ông được đưa ra, nhưng chưa có giả thuyết nào được xác thực.
Sự ra đi này đã dẫn đến sự sụp đổ nhanh chóng của nhà Tây Sơn, đồng thời tạo điều kiện cho Nguyễn Ánh thực hiện được âm mưu của mình và trả thù một cách thành công.
Lăng mộ bị phá và đối thủ Nguyễn Ánh
Sau khi Quang Trung qua đời, mười năm sau, nhà Tây Sơn đã hoàn toàn sụp đổ. Nguyễn Ánh, với lòng hận thù, đã ra lệnh đào mộ của Nguyễn Nhạc và Nguyễn Huệ, rồi biến hài cốt thành bột và trộn vào thuốc súng. Ông cho xương sọ vào trong một chiếc vò và giam ở ngục tối. Điều này cho thấy rằng, bất chấp mọi gian nan và khổ cực, Nguyễn Ánh vẫn kiên trì tìm cách báo thù.
Quang Trung đại diện cho giai cấp nông dân, trong khi Nguyễn Ánh lại là người xuất thân từ dòng dõi quý tộc. Việc gia đình của ông bị giết hại đã khiến cho người thanh niên tài năng này sinh ra lòng hận thù mù quáng và tiêu cực.
Do đó, dù phải trải qua nhiều thất bại và đau đớn, ông vẫn khao khát cơ hội để trả thù Quang Trung và nhà Tây Sơn. Đối với Quang Trung, Nguyễn Ánh chính là đối thủ đáng gờm mà ông lo ngại ngay cả trước khi ra đi.
Cả Nguyễn Huệ và Nguyễn Ánh đều là những người tài giỏi, có tinh thần kiên cường và quyết đoán trong việc ra quyết định. Tuy nhiên, thật đáng tiếc, họ lại đứng ở hai phía đối lập, trở thành kẻ thù không thể hòa giải.
Mối tình đẹp với công chúa Ngọc Hân
Dù không phải là một vị vua sống lâu, nhưng Quang Trung cũng đã trải qua một mối tình đẹp nhưng đầy bi thương. Ban đầu, cuộc hôn nhân của ông với Ngọc Hân công chúa, con gái của vua Lê Hiển Tông, được thiết lập với mục đích chính trị nhằm cải thiện quan hệ giữa nhà Lê và quân Tây Sơn. Tuy nhiên, tình cảm giữa họ đã trở nên sâu sắc hơn; Ngọc Hân đã chiếm trọn trái tim của người anh hùng áo vải.
Lễ cưới của họ diễn ra vào ngày 4 tháng 8 năm 1786, trong không khí vui tươi và sôi động. Ngọc Hân là một người phụ nữ thông minh, tài giỏi và xinh đẹp, đồng thời lại rất khiêm nhường. Quang Trung đã bảo vệ và chăm sóc cho vợ mình.
Đặc biệt, Ngọc Hân không chỉ là vợ mà còn là một người cộng sự, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các chính sách về văn hóa và giáo dục của vua. Tuy nhiên, chỉ sau 6 năm bên nhau, Quang Trung qua đời, để lại Ngọc Hân với những tâm tư dồn nén trong khúc “Ai tư vãn.”
Tiểu sử Quang Trung - Nguyễn Huệ không chỉ là câu chuyện về một vị vua anh hùng mà còn là minh chứng cho sức mạnh của lòng yêu nước và tinh thần đấu tranh kiên cường của nhân dân Việt Nam. Những chiến công lẫy lừng và tư tưởng cải cách của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử, truyền cảm hứng cho các thế hệ tiếp theo trong hành trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Nguồn: Sưu tầm