Cao huyết áp - Những điều cần làm ngay để tránh biến chứng nguy hiểm
Cao huyết áp, hay còn gọi là tăng huyết áp, là một tình trạng phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe, bao gồm các bệnh tim mạch, đột quỵ, và suy thận. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận biết rõ ràng về tình trạng này vì nó thường diễn ra âm thầm. Vậy khi mắc cao huyết áp, bạn nên làm gì để kiểm soát và duy trì sức khỏe? Việc hiểu rõ các biện pháp quản lý huyết áp hàng ngày sẽ giúp bạn ngăn ngừa biến chứng và sống khỏe mạnh hơn.
Huyết áp cao là gì?
Huyết áp cao, hay còn gọi là tăng huyết áp, là một tình trạng bệnh lý mãn tính liên quan đến tim mạch. Khi mắc bệnh này, áp lực máu tác động lên thành động mạch tăng cao hơn mức bình thường, khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu qua hệ thống mạch máu. Điều này tạo ra áp lực lớn cho các mạch máu và tim, dần dần dẫn đến những tổn thương cho hệ tim mạch.
Tăng huyết áp có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như tai biến mạch máu não, suy tim, bệnh tim mạch vành và thậm chí là nhồi máu cơ tim. Khi áp lực máu trong động mạch tăng cao trong thời gian dài, các mô và mạch máu dễ bị tổn thương, từ đó làm tăng nguy cơ phát sinh các bệnh lý nghiêm trọng khác.
Các loại cao huyết áp
Cao huyết áp được chia thành nhiều loại, bao gồm:
- Cao huyết áp vô căn: Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm khoảng 90% các trường hợp và không có nguyên nhân rõ ràng.
- Tăng huyết áp thứ phát: Loại này liên quan đến các bệnh lý khác như bệnh thận, bệnh động mạch, bệnh van tim hoặc các rối loạn nội tiết.
- Cao huyết áp tâm thu đơn độc: Xảy ra khi chỉ số huyết áp tâm thu tăng cao, trong khi huyết áp tâm trương vẫn ở mức bình thường.
- Tăng huyết áp khi mang thai: Bao gồm tăng huyết áp thai kỳ và tiền sản giật, có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.
Dấu hiệu nhận biết bệnh cao huyết áp
Phần lớn những người bị huyết áp cao không có triệu chứng rõ rệt, vì thế bệnh thường được gọi là "kẻ giết người thầm lặng". Đôi khi, người bệnh có thể gặp một số dấu hiệu thoáng qua như đau đầu, khó thở, hoặc trong một số trường hợp hiếm gặp, chảy máu cam. Tuy nhiên, các triệu chứng này thường không rõ ràng, dẫn đến việc nhiều người không nhận biết được mình mắc bệnh cho đến khi tình trạng trở nên nghiêm trọng.
Theo Hiệp hội Tim mạch học Châu Âu (ESC), cao huyết áp được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng như sau:
- Huyết áp tối ưu: Dưới 120/80 mmHg.
- Huyết áp bình thường: Từ 120/80 mmHg trở lên.
- Huyết áp bình thường cao: Từ 130/85 mmHg trở lên.
- Tăng huyết áp độ 1: Từ 140/90 mmHg trở lên.
- Tăng huyết áp độ 2: Từ 160/100 mmHg trở lên.
- Tăng huyết áp độ 3: Từ 180/110 mmHg trở lên.
- Cao huyết áp tâm thu đơn độc: Khi huyết áp tâm thu từ 140 mmHg trở lên, nhưng huyết áp tâm trương vẫn dưới 90 mmHg.
- Tiền tăng huyết áp: Huyết áp tâm thu từ 120-139 mmHg và huyết áp tâm trương từ 80-89 mmHg.
Theo Hiệp hội Tim mạch Việt Nam, huyết áp dưới 120/80 mmHg được coi là bình thường. Nếu huyết áp duy trì ở mức 140/90 mmHg trở lên thì đây được coi là tình trạng cao huyết áp.
Do dấu hiệu của bệnh thường không rõ ràng, việc kiểm tra huyết áp định kỳ là rất quan trọng để phát hiện và điều trị sớm, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm liên quan đến bệnh cao huyết áp.
Dấu hiệu tăng huyết áp đột ngột
Tăng huyết áp đột ngột là tình trạng khi huyết áp tăng cao một cách bất thường trong khoảng thời gian ngắn. Chỉ số huyết áp có thể vượt mức 180 mmHg (huyết áp tối đa) hoặc 120 mmHg (huyết áp tối thiểu). Lúc này, cơ thể sẽ xuất hiện một loạt các triệu chứng đáng lo ngại, báo hiệu tình trạng nguy hiểm, bao gồm:
- Đau đầu dữ dội, choáng váng, cảm giác mặt mày xây xẩm.
- Nhìn mờ hoặc khó nói đột ngột.
- Đau tức ngực, tim đập nhanh bất thường, khó thở.
- Một số người có thể xuất hiện chảy máu cam, buồn nôn hoặc nôn mửa.
- Tê yếu tay chân, không nhấc được chân tay lên, đi lại không vững, dễ té ngã, cầm nắm vật dụng dễ bị rơi.
- Miệng méo, cơ mặt bị lệch về một bên, hoặc trong một số trường hợp nặng hơn, người bệnh có thể bị co giật, mất minh mẫn, hôn mê.
Những dấu hiệu này cho thấy người bệnh có thể đang trải qua một cơn tăng huyết áp đột ngột, có nguy cơ đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.
Cách xử trí khi tăng huyết áp đột ngột
Nếu phát hiện có dấu hiệu tăng huyết áp đột ngột, điều quan trọng là hành động nhanh chóng và xử trí đúng cách theo các bước sau:
Bước 1: Giúp người bệnh nghỉ ngơi tại chỗ
+) Người bệnh cần nằm hoặc ngồi yên, thả lỏng cơ thể, hít thở sâu và cởi bỏ quần áo chật, nới lỏng nón mũ để cơ thể thoải mái hơn. Tránh việc để nhiều người xung quanh làm người bệnh lo lắng, căng thẳng thêm.
+) Khi nằm, nên kê cao đầu khoảng 30 độ so với mặt phẳng, tránh để chân cao hơn đầu để không làm tăng áp lực lên mạch máu não.
+) Nếu người bệnh cảm thấy khó thở, hãy giúp họ ngồi dậy và kê gối sau lưng để hỗ trợ. Tuyệt đối không để họ đứng dậy đi lại vì có nguy cơ ngất hoặc bị choáng.
+) Nếu có triệu chứng nôn mửa, nên để người bệnh nằm nghiêng để tránh tình trạng sặc hoặc tắc nghẽn đường thở.
Bước 2: Đo huyết áp
+) Đo huyết áp để đánh giá mức độ nghiêm trọng. Tùy vào chỉ số huyết áp và các triệu chứng kèm theo, sẽ có cách xử trí khác nhau.
+) Nếu chỉ số huyết áp trong lần đo đầu tiên từ 180/120 mmHg trở lên nhưng không có các triệu chứng tổn thương cơ quan đích (ví dụ: không đau ngực, khó thở, co giật hoặc yếu liệt), hãy để người bệnh nghỉ ngơi và đo lại sau 15 phút.
+) Nếu huyết áp vẫn cao nhưng không có triệu chứng nghiêm trọng, đây là cơn tăng huyết áp khẩn trương. Lúc này, người bệnh cần uống thuốc hạ huyết áp, nhưng phải hạ từ từ trong vòng 24-48 giờ để tránh ảnh hưởng đến các cơ quan khác như não hoặc tim. Không sử dụng các thuốc hạ huyết áp nhanh như Nifedipin nhỏ dưới lưỡi, vì hạ huyết áp quá nhanh có thể gây thiếu máu não hoặc thiếu máu cơ tim.
Bước 3: Cấp cứu ngay nếu có triệu chứng nặng
Nếu người bệnh có chỉ số huyết áp trên 180/120 mmHg và kèm theo các triệu chứng nguy hiểm như đau ngực, khó thở, yếu liệt nửa người, co giật, hoặc nhìn mờ, đây là cơn tăng huyết áp cấp cứu. Trường hợp này cần gọi cấp cứu ngay lập tức hoặc nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện hoặc cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời.
Việc xử trí đúng cách khi tăng huyết áp đột ngột có thể giúp giảm nguy cơ xảy ra các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ, suy tim hoặc tử vong. Vì thế, khi gặp các dấu hiệu trên, hãy bình tĩnh và thực hiện các biện pháp cần thiết một cách nhanh chóng.
Một số cách hạ huyết áp đơn giản tại nhà
Ngâm chân bằng nước nóng
Ngâm chân trong nước nóng là một phương pháp rất hiệu quả giúp hạ huyết áp nhanh chóng. Chỉ cần chuẩn bị một chậu nước nóng ở nhiệt độ khoảng 50-60°C, sau đó ngồi xuống ghế và ngâm chân trong chậu khoảng 10-15 phút. Nước nóng sẽ giúp máu từ não di chuyển xuống chân, nhờ đó làm giảm áp lực máu lên thành mạch, giúp hạ huyết áp về mức bình thường.
Tập thở
Tập thở là một phương pháp giúp điều hòa huyết áp hiệu quả, đặc biệt phù hợp với những người kiên trì. Dưới đây là hai bài tập thở đơn giản mà bạn có thể áp dụng:
- Bài tập thở kiểu ong rít: Ngồi thẳng lưng trên sàn trong tư thế thoải mái, dùng ngón tay trỏ ấn chặt vào hai lỗ tai. Hít một hơi thật sâu bằng mũi và thở ra mạnh mẽ để tạo ra âm thanh giống như tiếng ong kêu. Thực hiện đều đặn 15 phút mỗi ngày sẽ giúp bạn cảm thấy thư giãn, đồng thời giảm bớt các triệu chứng đau đầu do huyết áp cao.
- Bài tập thở bằng mũi trái: Ngồi thẳng lưng, đặt bàn tay trái lên bụng, dùng ngón cái tay phải bịt lỗ mũi phải lại. Hít thở chậm rãi và sâu bằng mũi trái trong khoảng 3-5 phút. Phương pháp này giúp thư giãn mạch máu và giảm các hormone gây căng thẳng, từ đó kiểm soát huyết áp hiệu quả.
Massage cổ và tai
Massage vùng cổ và tai là một cách giảm huyết áp cấp tốc. Bạn chỉ cần xác định hai vị trí:
- Vị trí đầu tiên ngay dưới dái tai.
- Vị trí thứ hai là chính giữa cổ.
Dùng ngón tay massage nhẹ nhàng dọc theo đường thẳng nối hai điểm này, mỗi bên cổ khoảng 10 lần. Sau đó, từ dái tai, di chuyển ngón tay ra phía trước khoảng 0.5cm và nhẹ nhàng massage theo vòng tròn ở hai bên mặt trong 1 phút. Cách này giúp kích thích tuần hoàn máu và thư giãn các cơ, từ đó làm giảm áp lực lên thành mạch.
Nằm thư giãn ở tư thế Savasana
Tư thế Savasana (tư thế xác chết) là một cách hạ huyết áp tự nhiên, giúp thư giãn tâm trí và cơ thể. Bạn chỉ cần nằm ngửa, nhắm mắt, và thả lỏng toàn bộ cơ thể. Giữ tư thế này trong 10-15 phút sẽ giúp hạ huyết áp, cân bằng hệ thần kinh và tạo cảm giác dễ chịu.
Những phương pháp trên đều là cách làm đơn giản, có thể thực hiện tại nhà để giúp điều chỉnh huyết áp và mang lại sự thư giãn, cân bằng cho cơ thể. Tuy nhiên, đối với các trường hợp huyết áp cao kéo dài hoặc có triệu chứng nghiêm trọng, bạn nên đến cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Cao huyết áp có thể được kiểm soát hiệu quả nếu bạn áp dụng các biện pháp đúng cách, từ thay đổi lối sống lành mạnh đến tuân thủ chỉ định của bác sĩ. Điều quan trọng là theo dõi huyết áp thường xuyên, duy trì chế độ ăn uống và vận động hợp lý để ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng. Hãy chủ động bảo vệ sức khỏe của mình bằng cách chăm sóc cơ thể và tinh thần một cách khoa học, đồng thời luôn tìm kiếm sự tư vấn y tế khi cần thiết.